جراح مغز و اعصاب کشور

سرطان سالمندان، از تشخیص تا درمان

سابقه خانوادگی، نژاد، آلودگی هوا، پارازیت‌ها، اشعه آفتاب، تماس با فلزات سنگین، تماس طولانی‌مدت با چوب و تراشه‌های آن، بعضی از مشاغل پرخطر، سوء‌تغذیه و کاهش قدرت ضعف سیستم ایمنی، استرس، مصرف موادمخدر، سیگار، قرار گرفتن در معرض اشعه به‌دلیل بیماری قبلی، کم‌خونی طول کشیده و... عوامل مهمی هستند که می‌توان ردپای آنها را در بیشتر مبتلایان به بدخیمی‌های سروگردن پیدا کرد. بدخیمی‌های سروگردن شایع که در سالمندان دیده می‌شوند، از این قرارند.

موانع موجود در عدم تحقق مراقبتهای پیشگیرانه

با وجود اینکه منافع مراقبتهای پیشگیرانه در سالمندان شناخته شده‌اند، بسیاری از افراد مراقبتهای توصیه شده را دریافت نمی‌کنند. دلایل این موضوع از دیدگاه مراقبت‌کننده‌ها شامل: وقت ناکافی، عدم پرداخت هزینه، مخالفت افراد با موارد توصیه شده و از دیدگاه مددجویان شامل: ترس، هزینه خدمات، اعتقاد به اینکه نشانه‌های جدید، یک مسئلة طبیعی سالمندی و پیری است و فقدان مراقبت‌های اولیه توصیه شده‌ می‌باشد.

برای ارائه خدمات پیشگیری، مراقبتها باید در فرصت مناسب ارائه گردد، مخصوصاً در اشخال سالمند که دسترسی محدود به خدمات دارند. ترس مجددجو را می‌توان با شناسائی عوامل فردی مرتبط با خطرات شخصی و بیان منافع مراقبتها، کاهش داد.

آموزش یک امر بسیار مهم است که شایعات را برطرف کرده و اغلب به سالمندان کمک می‌کند که بفهمند، سالمندی و بیماری الزاماً مترادف هم نیستند. پوشش دادن خدمات بیمه و سهولت دسترسی به منابع مالی نیز ممکن است سالمندان را به استفاده از خدمات پیشگیری تشویق کند.

در هر صورت مراقبتهای پیشگیری نباید به فعالیتهای علمی و رسمی محدود شوند. فرصتهای مناسب برای ارائه این خدمات را می‌توان در جاهای دیگر مثل خانة مددجو، محل کار، مسجد، مراکز روزانه سالمندان، بیمارستان و... بدست آورد. در واقع خدمات پیشگیرانه باید هر جا که سالمندان حضور دارند، ارائه شوند.

سرطان تیروئید

نوعی از سرطان تیروئید به نام آناپلاستیک وجود دارد که در سنین بالا شایع است. البته سرطان تیروئید در سنین پایین هم دیده می‌شود.

سرطان پوست

سرطان پوست نیز در سالمندان بیشتر دیده می‌شود. ضایعاتی که بیش از 2 هفته روی پوست باقی بماند، خال‌هایی که ناگهان تغییر شکل می‌دهند، زخم‌های خونریزی‌دهنده (به‌مدت بیشتر از 3 هفته)، می‌توانند علامت ابتلای سالمند به سرطان پوست باشند. البته سرطان پوست در هر نقطه‌ای از بدن ممکن است دیده شود ولی بسیاری از ضایعات در ناحیه سروگردن ایجاد می‌شوند چون این ناحیه از بدن بیشتر در معرض اشعه آفتاب است. بعضی از سلول‌های بدخیم، مدت زیادی در لایه رویی پوست باقی می‌مانند و در صورت درمان نشدن به لایه‌های زیرین سرایت می‌کنند. به همین دلیل بر تشخیص زودرس ضایعات بدخیم تاکید می‌شود. ملانوما بدخیم‌ترین نوع سرطان است که اگر زود تشخیص داده شود، قابل‌درمان است در غیر این صورت به‌سرعت در بدن گسترش خواهد یافت.

سرطان حنجره

این نوع از سرطان تقریبا در خانم‌ها دیده نمی‌شود، اگر هم دیده شود خطرناک نیست و به راحتی درمان و ریشه‌کن می‌شود. این سرطان در آقایان شایع است. گرچه در سنین بعد از 40 سالگی بروز می‌کند ولی مراجعان به طورعمده سالمندان هستند. این سرطان ارتباط مستقیمی با مصرف الکل، سیگار و تریاک دارد. علامت شایع بیماری خشونت و گرفتگی صداست. گرفتگی و خشونت صدا با آب خوردن یا استراحت دادن به حنجره برطرف نمی‌شود. اغلب بیماران فکر می‌کنند توده‌ای در گلو وجود دارد که هنگام بلع مشکل‎‌ساز است. گاهی سفتی در گردن، مشکلات تنفسی، احساس درد و کاهش وزن نیز در بیماران دیده می‌شود.

البته سرطان حنجره همیشه با علامت گرفتگی صدا ظاهر نمی‌شود چون همه تومورها روی تارهای صوتی نیستند و ممکن است در قسمت انتهایی حنجره باشند و باعث تنگی نفس بیمار شوند.

اگر علائم بیش از دو هفته طول بکشد، حتما باید حنجره به‌وسیله پزشک معاینه شود. اگر سرطان حنجره در تارهای صوتی باشد، خیلی زود تشخیص داده می‌شود.

مراقبتهای بهداشتی توصیه شده

مراقبتهای بهداشتی پیشنهادی در سالمندان که در این بخش مورد بحث واقع شده است شامل: ایمن‌سازی بر علیه بیماری شایع در سالمندان، پیشگیری داروئی، هورمون درمانی جایگزینی و تشخیص زودرس می‌باشد.

ایمن‌سازی

تغییرات دستگاه ایمنی در سالمندان خطر ابتلای آنان را به بیماری عفونی افزایش می‌دهد. حساسیت به عفونت مستقیماً با وضعیت بهداشت عمومی، تغذیه و سطح فعالیت آنان ارتباط دارد. برای سالمندان عموماً ایمن‌سازی بر علیه آنفولانزا، پنوموکرک و دیفتری- کزار توصیه می‌شود.

آنفلوآنزا: آنفلوآنزا یک بیماری ویروسی دستگاه تنفسی است. این بیماری یکی از علل اصلی ابتلا و مرگ و میر در سالمندان را تشکیل می‌دهد. مخصوصاً در سالمندانی که دچار بیماریهای مزمن تنفسی یا ناراحتی‌های قلبی و عروقی، دیابت، اختلال عمل کلیه می‌باشند، این مسئله بیشتر رخ می‌دهد.

ایمن‌سازی آنفلوآنزا: واکسن‌هائی که جهت ایمن‌سازی در بیماری آنفلوآنزا بکار می‌روند، معمولاً علائم شدید بیماری را کاهش داده و 80% از مرگ و میر ناشی از آن در سالمندان جلوگیری می‌کند.

واکسن آنفلوآنزا باید سالیانه برای همة افراد 65 ساله و بالاتر تجویز شود. بهترین زمان باری تلقیح واکسن اواخر مهر ماه تا نیمه آبان ماه می‌باشد که با شروع فصل آنفلوآنزا مطابقت دارد.

نکات مهم: قبل از ایمن‌سازی باید سابقة آلرژی، و وضعیت سلامت عمومی فرد، بررسی شود. واکسن در افرادی که دچار بیماری حاد تنفسی هستند و یا بیماری تب‌دار دارند، قبل از برطرف شدن علائم، نباید تجوز شود.

این واکسن بصورت عضلانی تزریق می‌شود. واکنش‌های خفیف مانند درد و سفتی در محل تزریق و خستگی ممکن است اتفاق بیفتد ولی معمولاً در مدت 48 ساعت فروکش می‌کند. عوارض شدید بندرت رخ می‌دهد.